Fiil Çeşitleri Fiil, varlıkların yaptığı hareketleri, içerisinde bulundukları durumu, etkilendikleri işleri ifade eden sözcüklerdir. Fiil, iş, oluş ve hareket bildiren sözcük olarak da tanımlanır. Türk dilbilgisi kurallarına göre fiil, eylem olarak da adlandırılır. Bir sözcüğün fiil olup olmadığını anlamak için sözcüğün sonuna '-mek, -mak' mastar eklerini alıp almadığına bakılır. Eğer sözcük mastar eklerini aldığında anlamlı bir bütün oluşturuyorsa fiildir. Fakat isimler ve isim soylu sözcükler sonlarına mastar ekini almazlar. Karşıladıkları Anlamlara Göre Fiil Çeşitleri İş (Kılış) Fiilleri İş (Kılış) fiilleri, bir işi ya da hareketi anlatan fiiller olarak tanımlanır. İşi yapan bir özne ve işten etkilenen bir nesne vardır. Geçişli fiillerdir, nesneleri vardır. Neyi, kimi sorularına cevap veren fiil çeşitlerindedir. Örnek: 'Burcu cebindeki telefonu yere attı.' cümlesinde 'atmak' iş (Kılış) fiilidir ve fiil Burcu öznesinin etkisi ile gerçekleşmiştir. İş (Kılış) fiili örnekleri:
Oluş Fiilleri Oluş fiilleri, herhangi bir etki altında kalmadan bir varlıkta kendiliğinden meydana gelen değişikliği anlatan fiil çeşitleridir. Oluş eylemine bakıldığında nesne üzerinde gerçekleşen olayın istem dışı olduğu anlaşılır. Burada zaman faktörü vardır. Nesne alamazlar ve bu nedenle geçişsiz fiillerdir. Örnek: 'Bugün on yaş yaşlandım' cümlesinde 'yaşlanmak' fiili oluş fiilidir. Burada yaşlanma eylemini gerçekleştiren özne yok ve istem dışı olan bir olaydır. Oluş fiili örnekleri:
Durum Fiilleri Durum fiilleri, öznenin içerisinde bulunduğu durumu, olayı anlatan fiil çeşitleridir. Fiil, öznenin kendi iradesi sayesinde gerçekleşir. Fakat burada yapılan işten etkilenen bir nesne bulunmaz, geçişsiz fiillerdir. Örnek: 'Çocuğumuz ilk kez ağladı.' Burada 'ağlamak' fiili çocuğun içinde bulunduğu durumu anlatmıştır. Durum fiili örnekleri:
Basit Fiiller Basit fiiller, kök halinde olan, yapım eki ya da herhangi başka ek almamış olan fiillerdir. Genel olarak tek heceli olsa da çok heceli olan basit fiil çeşitleri de bulunur. Örnek: gel-, yaz-, kavuş-, ayrıl-. Örnek cümleler: 'Sabahları erken kalkar.' 'Bu yıl yaz erken gelecekmiş.' Türemiş Fiiller Türemiş fiiller, isim ya da fiil kökleri ile yansımalarından yapım ekleri ile türetilmiş olan fiil çeşitleridir. Fiil gövdesi ya da tabanı denir. Örnek: azalmak, yavrulamak, kazımak. Örnek cümleler: 'Gelin iyice güzelleşmiş.' 'Bu damat pek sevilir.' Birleşik Fiiller Birleşik fiiller, birden fazla kelimeden oluşan fiillerdir. Bir araya gelen iki kelime de fiil olabilir ya da birisi fiil olabilir. Birleşik fiillerin kendi içinde çeşitleri bulunur. Birleşik fiil çeşitleri: 1-Kurallı birleşik fiil çeşitleri:
2-Anlamca kaynaşmış birleşik fiil çeşitleri. 3-Yardımcı fiil ile kurulan birleşik fiil çeşitleri. |
Şehime
24 Temmuz 2024 ÇarşambaFiillerin sonuna '-mek' ya da '-mak' ekini getirince anlamlı olup olmadığını nasıl kontrol edebilirim? Örnek verir misiniz?
Cevap yazAdmin
24 Temmuz 2024 ÇarşambaŞehime hanım, fiillerin sonuna '-mek' ya da '-mak' ekini getirerek anlamlı olup olmadığını kontrol etmek aslında Oldukça basit bir yöntemdir. Bu ekleri fiile eklediğinizde, fiilin mastar hali ortaya çıkar ve bu haliyle anlamlı olup olmadığını görürsünüz. Örneğin, "koş-" fiiline "-mak" ekini getirirsek "koşmak" olur ve anlamlıdır. Aynı şekilde, "yaz-" fiiline "-mek" ekini getirirsek "yazmak" olur ve bu da anlamlı bir kelimedir. Ancak, "-mek" ya da "-mak" ekini eklediğinizde ortaya anlamsız bir kelime çıkarsa, o zaman o kelimenin fiil olmadığını anlarsınız. Örneğin, "gül" kelimesine "-mek" ekini getirirsek "gülmek" anlamlı olur ama "kitap" kelimesine "-mak" eklersek "kitapmak" anlamsız olur. Umarım yardımcı olabilmişimdir.